اور فرز چیست؟ بررسی اجزا و نکاتی برای تعویض تیغه‌ها

آُور فرز دستگاهی است که تنها دارای یک صفحه و موتوری می‌باشد که یک تیغه را با سرعت به چرخش در می‌آورد. اما کارایی و قابلیت‌های این دستگاه بسیار فراتر از چیزی است که به نظر می‌رسد، و در نتیجه به طور حتم این دستگاه می‌بایست در یک کارگاه نجاری وجود داشته باشد. به عقیده‌ی برخی، اور فرز نجاری مهم‌ترین اختراع در زمینه‌ی ابزار الکتریکی در قرن بیستم بوده است. اولین مدل از این دستگاه در طی جنگ جهانی اول ساخته شد.

رایج‌ترین کاربرد اور فرز نجاری، شکل دادن به لبه‌های قطعه کار است به گونه‌ای که قطعه کار حالت تزئینی و دکوراتیو پیدا کند. به کمک این دستگاه می‌توان حتی کار با فرم‌ها و قطعات منحنی را به دقت قطعات راسته انجام داد. طیف گسترده‌ی تیغه‌های مربوط به اور فرز تنوع زیادی را در شکل‌دادن به لبه‌های قطعات کار در اختیار قرار می‌دهد. همچنین برای این دستگاه لوازم جانبی متنوعی نیز وجود دارد. از لبه‌گیر –که فاصله‌ی تیغه‌ی دستگاه از لبه‌ی قطعه کار را کنترل می‌کند- گرفته تا گیره‌هایی که به طور عکس عمل کرده و فاصله‌ی تیغه‌ی دستگاه از مرکز قطعه کار را کنترل نموده و برای کار با قطعات دایره‌ای و منحنی‌شکل مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته می‌توان لوازم جانبی فوق را در کارگاه نیز به سادگی ساخت.

مهار‌کردن و بستن اور فرز روی میز کار آن را به یک دستگاه ثابت تبدیل نموده و موجب آزادشدنِ هر دو دست برای گرفتن قطعه کار و کار روی آن می‌شود. هنگامی که اُور فرز روی میز کار ثابت شده است، قابلیت نصب تیغه‌هایی روی آن وجود دارد که در حالتی که دستگاه با دست نگه داشته می‌شود نمی‌توان با آن‌ها کار کرد. در واقع یک میز می‌تواند اور فرز را به دستگاهی مناسب برای اجرای اتصالات مختلف (به خصوص اتصالات کام و زبانه) تبدیل نماید. اما حتی با یکی از تیغه‌های موجود در بازار نیز می‌توان اتصالات را با دقت بسیار بالا اجرا کرد.

به رغم تنوع و تفاوت در طراحی اُور فرزها، به لحاظ کارایی آن‌ها در دو دسته قرار می‌گیرند: اور فرز معمولی (پایه‌ ثابت) و اُور فرز با پایه‌ی متحرک. در واقع تنها تفاوت میان آن‌ها، هنگام شروع کار و فرو رفتنِ تیغه‌ی دستگاه داخل چوب می‌باشد. پایه‌ی اُور فرز معمولی ثابت است و در نتیجه هنگام فرو بردنِ تیغه‌ی فرز داخل چوب باید پایه را با زاویه نسبت به سطحِ قطعه کار نگه داشته و کم‌کم تیغه را داخل چوب فرو برده تا پایه‌ی دستگاه به طور کامل روی سطح چوب قرار بگیرد. اما در مورد اور فرزهای با پایه‌ی متحرک، موتور دستگاه به همراه شفت و تیغه از پایه جدا شده و می‌توان ابتدا پایه‌ی دستگاه را روی سطح چوب قرار داد. سپس با سوار کردنِ دستگاه روی پایه و روشن‌کردنِ موتور دستگاه و فشار دادن آن به سمت پایین، تیغه‌ی دستگاه نیز به آرامی وارد قطعه کار می‌شود.

اجزای مختلف اور فرز نجاری

در حالی که کارکرد تمامی اُور فرزها چرخاندن یک تیغه است، اما هیچ دو دستگاهی را نمی‌توان یافت که دقیقاً دارای ویژگی‌های ظاهری و طراحی یکسان باشند. برخی از تفاوت‌ها، مانند جانمایی کلید روشن و خاموش دستگاه، کاملاً امری وابسته به سلیقه و راحتی به هنگام کار بوده و بعضی دیگر از تفاوت‌ها میان دستگاه‌های مختلف منجر به کاربردهای مختلف آن‌ها می‌گردد. نکته‌ی حائز اهمیت هنگام انتخاب اُور فرز، ابعاد کولت (Collet) آن‌هاست. کولت بسیاری از اُور فرزهای کوچک قابلیت بسته‌شدن تیغه‌هایی با قطر حداکثر ۶ میلی‌متر را دارا هستند. این در حالی است که بعضی دیگر از دستگاه‌های اُور فرز دارای کولت‌های بزرگ‌تر بوده و می‌توان تیغه‌هایی با قطر بیشتر را روی آن‌ها نصب کرد. قدرت موتور اُور فرزها نیز با یکدیگر متفاوت است. دستگاه‌های بزرگ‌تر و پرقدرت‌تر، قابلیت چرخاندن تیغه‌های بزرگ‌تر و با عمق بیشتری را دارا هستند. در نتیجه بهتر است برای کار با چوب، دستگاه اور فرز حداقل دارای ۱ اسب بخار قدرت باشد.

بعضی از اور فرزها قابلیت تنظیم سرعت گردش تیغه را نیز دارند. بسته به مدل دستگاه، سرعت آن به طور میانگین از ۸۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰ دور در دقیقه متغیر است. سرعت‌های پایین‌تر برای برش‌ها و سوراخ‌های عمیق‌تر مناسب‌تر هستند. اما به طور کلی سرعت‌های بالاتر برش‌های دقیق‌تری را ایجاد می‌کنند.

تیغه‌های اور فرز

با انتخاب تیغه‌ی مناسب، می‌توان طیف گسترده‌ای از کارها را به کمک اور فرز نجاری انجام داد. امروزه تنوع بسیار زیادی از تیغه‌های این دستگاه بسیار موجود است. هر نوعی از تیغه‌ها نیز در ابعاد گوناگونی وجود دارد. تیغه‌های استاندارد به طور معمول دارای بدنه‌ی فولادی، یک سطح برّنده یا بیشتر و میله‌ای هستند که توسط آن، تیغه به کولت متصل می‌شود. تیغه‌های این دستگاه به طور کلی از دو جنس هستند؛ فولاد تندبُر ( High-speed Steel یا HSS) و فولاد تندبُر با لبه‌های کاربیدی. اگرچه تیغه‌های کاربیدی قیمت بالاتری دارند اما دوام آن‌ها بسیار بیشتر بوده و همچنین قدرت برّندگی آن‌ها نیز بیشتر است. البته اگر جنس سطح مورد نظر بسیار سخت باشد تیغه ممکن است بشکند یا از حالت اولیه خارج گردد.

از سوی دیگر، تیغه‌های اُور فرزها در دوسته قرار می‌گیرند؛ تیغه‌هایی که برای شکل‌دادن به لبه‌های چوب مورد استفاده قرار می‌گیرند (کپی‌تراش) و همچنین تیغه‌هایی که برای خالی کردنِ چوب و اجرای اتصالات مختلف کاربرد دارند (شیار زن). همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است تیغه‌های شیار زن با ایجاد کردنِ شیار در سطوح چوب به منظور اجرای اتصالات مختلف به کار می‌روند. اگر شیار مورد نظر در وسط چوب قطعه کار قرار گرفته و ابتدا و انتهای آن منتهای به لبه‌های چوب نباشد، استفاده از اُور فرز با پایه‌ی متحرک انتخاب مناسب‌تری خواهد بود. تیغه‌های کپی‌تراش دارای یک بلبرینگ در قسمت انتهای تیغه هستند که روی لبه‌ی قطعه کار به حرکت درآمده و تیغه را به سمت جلو هدایت می‌کنند. از تیغه‌های کپی‌تراش همچنین به منظور تولید قرنیزها نیز استفاده می‌گردد.

کارایی اور فرزها در گرو نگهداری و استفاده درست تیغه‌های آن‌هاست. حتماً پس از استفاده از تیغه‌ها با یک دستمال پارچه‌ای، گرد چوب روی آن‌ها را نظافت کنید. همچنین قرار دادن تیغه‌ها در جای مناسب و به صورت یک‌جا، به نحوی که از تماسِ لبه‌های برّنده‌ی تیغه‌ها با دیگر ابزار جلوگیری به عمل آید، طول عمر آن‌ها را به میزان قابل نوجهی افزایش خواهد یافت. استفاده از تیغه‌هایی که زنگ زده، کند شده و یا در اثر ضربه برّندگیِ خود را از دست داده‌اند، منجر به آسیب زدن به قطعه کار می‌شود.

یکی از راه‌های نگهداری تیغه‌ها، ساخت یک صفحه‌ی چوبی و حفره‌دار است. حفره‌هایی که قطر آن‌ها درست به اندازه‌ی قطر میله‌ی تیغه‌ها است. فاصله‌ی میان حفره‌ها نیز باید به اندازه‌ای باشد که از تماس تیغه‌ها جلوگیری به عمل آید.

تعویض تیغه‌های اور فرز

ابتدا باید دستگاه را از برق جدا کرد. سپس دستگاه را برعکس کرده و با باز کردنِ پیچ‌های پایه‌ی دستگاه، آن را جدا می‌کنیم. همراه با هر دستگاه دو آچار عرضه می‌گردد. با یک آچار شفت را نگه‌داشته و با آچار دیگر کولت را پیچانده تا میله‌ی تیغه آزاد شود. اگر میله‌ی تیغه همچنان از جای خود خارج نشد، با آچار به آرامی ضربه‌ای به کولت وارد می‌کنیم. از برخورد آچار به لبه‌های تیغه می‌بایست خودداری نمود.

پیش از سوار کردنِ تیغه‌ی جدید، باید کولت را به دقت نظافت نمود تا گرد و ذرات چوب از داخل آن خارج شود. سپس تیغه را داخل کولت قرار داده و درست مانند باز کردنِ تیغه، آن را با کمک هر دو آچار می‌بندیم. قبل از شروع کار حتماً باید از بسته‌شدنِ تیغه اطمینان حاصل نمود.