یاکیسوگی (Yakisugi که در غرب بیشتر به شو شِن بَن یا shou sugi ban مشهور است و انگلیسیزبانها آن را شو سوگی بن میگویند) یک روش سنتی ژاپنی برای محافظت بهتر از سطوح و الوار پردازششده چوب است. Yaki به معنی حرارت دادن با آتش و sugi در زبان ژاپنی به معنای درخت سرو است. یاکیسوگی در واقع به آرامی سوزاندن سطح چوب بدون سوزاندن تمام قطعه کار است. با این روش، چوب طی فرآیند کربنیزاسیون ضد آب شده و طول عمر آن افزایش مییابد و همچنین درمقابل حشرات محافظت میگردد. این روش در ژاپن معمولا با ترکیب با گچ سفید در نسبتهای مختلف برای سطوح مختلف با توجه به ساختار زیباییشناسی استفاده میشود. سطوح مختلف نسبتهای ترکیب نسبتا متفاوتی با هم دارند. این روش در همه سطوح چه به صورت افقی و چه به صورت عمودی قابل استفاده است و علاوه بر مزایایی که پیش از این گفته شد ممکن است صرفا جنبه تزئینی داشته باشد. در عکسهای زیر از وبلاگ ناکاموتو فورستری که از یاکیسوگیکاران معروف است، چند مورد جالب از استفادههای مختلف این روش را میبینید:
غرب در هنر طراحی در طول ۱۵۰ سال گذشته بارها تحت تاثیر یا شاید بهتر باشد بگوییم مورد هجوم هنر ژاپن قرار گرفته و بارها از آن الهام گرفته است. هنر یاکیسوگی در معماری امروز جهانی تبدیل به سطوح یکپارچه سیاه شده به طوری که بافتهای چوب به سختی در آن دیده میشود. یاکیسوگی در سطح جهانی به عنوان نمایی که هم از نظر فنی و هم از نظر زیباییشناسی مورد پسند است، شناخته میشود. اما معمولا به عنوان یک متریال ساخت و ساز شیک و سطح بالا معرفی میشود. حال آنکه در بازار خانگی، در مهد بوجود آمدن این هنر، کاملا روش ساده و استاندارد و کاملا مقرون به صرفه و ابزار روتین مورد استفاده با طول عمر زیاد در مقایسه با الوار معمولی است.
اطلاعات غلط زیادی درباره یاکیسوگی وجود دارد
امروزه شکل این روش توسط غربیها با تغییراتی مواجه شده که بعضا با روش سنتی در تضاد هستند. در ادامه چند اشتباه رایج در این باره را بررسی میکنیم:
- انواع مختلفی از چوبها را میتوان برای این کار استفاده کرد. غلط است. یاکیسوگی بیشتر روی چوب درخت سرو به خوبی جواب میدهد.
- سوزاندن با تورچ به شکل موثری برای حرارت درمانی مناسب است. غلط. تورچ صرفا یک جلای تزئینی غیر یکدست به وجود میآورد. در واقع به علت حرارت بیش از حد متمرکز تورچ هرکسی نمیتواند با آن کار کند.
- این روش روی چوب با هر ضخامتی جواب میدهد. اشتباه است. فقط الوار با ضخامت کم و نه استاندارهای ضخامتی که در غرب استفاده میشود.
- برای رسیدن به شکل ظاهری مطلوب، میتوان به سه میزان مختلف (کم، متوسط و زیاد) چوب را حرارتدهی کرد. باز هم اشتباه است. شکل معتبر آن شامل حرارتدهی کامل سطح و سپس براش کردن آن برای رسیدن به نتایج تزئینی متنوع است.
در طی این فرآیند اگر از دستورالعمل سنتی استفاده نشود، ممکن است مشکلاتی برای پایداری ابعاد چوب، پایداری فینیشینگ، طول عمر ضد آب بودن سطوح و بینقصی چوب به وجود بیاید.
البته همانطور که گفته شد امروزه از این روش بیشتر به منظور آنتیک کردن سطوح و برای کاربردهای تزئینی استفاده میشود. حال آنکه شکل سنتی آن مزایای بهینه دیگری دارد. در ادامه این مزایا را بیشتر با هم مرور میکنیم.
مزایای یاکیسوگی چوب
عمل حرارت درمانی، موجب جلوگیری از پوسیدگی و افزایش طول عمر تختههای چوب، عدم هجوم حشرات، ثبات بیشتر در ابعاد چوب و تقویت خواص بازدارنده چوب در مقابل آتشسوزی میشود. چوب از لیگنین فیبری و سلولز قابل متابولیز تشکیل شده. حرارت درمانی آن، با خنثی کردن سلولزها، لیگنینهای سالم ساختاریافته را رها میکند. از آنجایی که سلولز شامل شکر میشود برای حشرات، باکتریها و قارچها بسیار پسندیده است. به همین دلیل چوب حرارت داده شده نسبت به چوب معمولی طول عمر بیشتری دارد.
توجه داشته باشید که یاکیسوگی با تغییرات حاصل از حرارت چوب در بخش فینیشینگ متفاوت است، هرچند که به واسطه حرارت درمانی ویژگیهای مشابهی نشان میدهد. برای اینکه دقیقا از چگونگی فرآیند یاکیسوگی مطلع شوید ویدیوی زیر که توسط جان نیمان، هنرمند صنایع چوبی و البته با کمی تغییر در روش سنتی تولید شده، میتواند به شما کمک کند. حتما این ویدیو را ببینید:
جهت اطلاع شما روغن استفاده شده در این ویدیو روغن درخت جلا است. در آینده بیشتر از یاکیسوگی خواهیم نوشت.
منابع:
تعریف یاکیسوگی در سایت ناکاموتو فورستری
یاکیسوگی در ویکیپدیا
ویدیوی یاکیسوگی به روایت جان نیمان